13 grudnia 1981 roku – pamiętamy

Kalendarium

13 grudnia 1981

13 grudnia 1981 r. Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego, na czele z gen. Wojciechem Jaruzelskim, wprowadziła w Polsce stan wojenny. Tego dnia złamano nadzieje milionów Polaków i na wiele lat odsunięto szansę na demokratyczne przemiany. Stan wojenny przyniósł tysiącom osób i ich rodzinom wielkie cierpienie – izolację w obozach internowania, uwięzienie, pozbawienie pracy, inne represje, zaś dziesiątki niewinnych straciły życie.

 

Już 12 grudnia wieczorem w ramach akcji krypt. „Jodła” rozpoczęła się akcja internowań osób postrzeganych przez władze jako potencjalne zagrożenie dla ustroju. Zatrzymań, wedle wcześniej przygotowanych list, dokonywali funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej oraz Służby Bezpieczeństwa. Wśród zatrzymanych znaleźli się nie tylko członkowie „Solidarności”. W czasie stanu wojennego internowano ponad 10 tys. osób, w tym niektóre więcej niż raz.

Ogłoszono wprowadzenie stanu wojennego w Polsce. W związku z nim narzucono społeczeństwu szereg rygorów, takich jak godzina milicyjna, zakaz zgromadzeń czy zawieszenie działalności stowarzyszeń, związków itd. Mogła działać dominująca partia – PZPR (notabene znajdująca się w kryzysie organizacyjnym od czasu powstania „Solidarności”).

W związku ze stanem wojennym zmilitaryzowano szereg kluczowych zakładów pracy.

W sądownictwie wprowadzono tryb doraźny w którym obowiązywały zaostrzone kary do kary śmierci włącznie.

Powstała Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego składająca się z wysokich rangą oficerów wojska na czele z gen. Wojciechem Jaruzelskim (pełniącym ówcześnie funkcje I sekretarza KC PZPR, premiera, Ministra Obrony Narodowej). Zadaniem rady miało być administrowanie krajem w czasie obowiązywania stanu wojennego. W istocie jej znaczenie było głównie propagandowe. WRON szybko zaczęto w języku potocznym nazywać „wroną”, której przeciwstawiono orła. Praktyczną realizacją tej postawy było popularne wtedy hasło „Wrona orła nie pokona”.

Rozpoczęły się pierwsze strajki protestacyjne. W Porcie Gdańskim powstał Krajowy Komitet Strajkowy z Mirosławem Krupińskim na czele.

14 grudnia 1981

W wielu zakładach pracy rozpoczęły się strajki okupacyjne oraz akcje protestacyjne. Według oficjalnych informacji MSW w grudniu 1981 roku strajki i protesty zorganizowano, wedle niepełnych danych, w 199 zakładach pracy w kraju. Regionalne Komitety Strajkowe powstały w Gdańsku, Wrocławiu, Białymstoku i Świdniku. W stolicy nie tylko w największych zakładach przemysłowych odnotowano bardzo słabe strajki i protesty. Zakończyły się one już do nocy z 15/16 grudnia. Znaczący wpływ na taki rezultat miały także drakońskie przepisy stanu wojennego oraz zorganizowany nacisk wojska i milicji na strajkujących (demonstracja siły).

Utworzono Tymczasową Regionalną Komisję Wykonawczą NSZZ „Solidarność” w Przemyślu.

W ośrodku odosobnienia w Białołęce Dworskiej internowani zorganizowali bunt, demolując pomieszczenia i wybijając szyby – dla zaprowadzenia porządku użyto kompanii ZOMO.

15 grudnia 1981

W Warszawie zebrała się Rada Główna Episkopatu Polski. W sformułowanym komunikacie stwierdzono, że „za jedną z najważniejszych spraw biskupi uznają przywrócenie związkom zawodowym, zwłaszcza Związkowi Zawodowemu „Solidarność”, zgodne ze statutem możliwości działania”.

W stolicy zawiązał się pierwszy Komitet Oporu Społecznego.

Łódzki Komitet Stronnictwa Demokratycznego podjął uchwałę potępiającą wprowadzenie stanu wojennego, wskazującą jego bezprawność i piętnującą brutalność SB. Cztery dni później centralne władze SD zawiesiły działalność Prezydium ŁK SD, a ośmiu jego członków w prawach członkowskich stronnictwa.

16 grudnia 1981

W Kopalni Węgla Kamiennego „Wujek” oddział specjalny ZOMO z bezpośredniej odległości strzelał do górników.

Na miejscu w kopalni zginęło siedmiu z nich:

• Józef Czekalski
• Józef Giza
• Ryszard Gzik
• Bogusław Kopczak,
• Andrzej Pełka
• Zbigniew Wilk
• Zenon Zając

W następnych dniach w wyniku odniesionych obrażeń zmarli kolejni dwaj: Joachim Gnida i Jan Stawisiński.

 

17 grudnia 1981

Dekretem Prymasa Józefa Glempa powołano do życia Prymasowski Komitet Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. Choć funkcjonował on pod patronatem Kościoła to zaangażowały się w jego działalność głównie osoby świeckie. Sposób działania Komitetu stał się wzorem dla innych inicjatyw tego typu w kraju.

W stolicy ukazał się pierwszy numer pisma podziemnego „Wiadomości”

ZOMO rozbiło uliczne demonstracje w Krakowie.

18 grudnia 1981

Papież Jan Paweł II skierował list do gen. Wojciecha Jaruzelskiego z apelem o zniesienie stanu wojennego oraz „usilną prośbą […] o zaprzestanie działań, które przynoszą ze sobą rozlew krwi polskiej”.

Władze zawiesiły działalność Stoczni Szczecińskiej im. A. Warskiego i rozpoczęły zwolnienia pracowników (zwolniono w ten sposób 1015 osób).

19 grudnia 1981

Spacyfikowano strajk w zakładach „Azoty” w Puławach. Aresztowano 20 osób.

20 grudnia 1981

Jako ostatni zakład pracy w Gdańsku zakończył strajk Port Gdański.

Powołano Tymczasową Komisję Zakładową NSZZ „Solidarność” w WSK w Świdniku.

21 grudnia 1981

Na apel francuskich central związkowych (bez CGT) w całej Francji na godzinę przerwano pracę na znak solidarności z polskimi robotnikami.

W Łodzi ukazał się nr 1 „Solidarności Walczącej”, pierwszego pisma podziemnego w Łodzi w stanie wojennym.

22 grudnia 1981

Kraje Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej wydały oświadczenie krytykujące represje stosowane w Polsce.

23 grudnia 1981

Siły bezpieczeństwa rozbiły strajk okupacyjny w Hucie „Katowice”.

Prezydent USA Ronald Reagan ogłosił zastosowanie sankcji ekonomicznych wobec Polski.

24 grudnia 1981

Zakończył się jeden z najdłuższych strajków okupacyjnych – w kopalni węgla kamiennego „Ziemowit”.

Sąd Wojewódzki w Koszalinie skazał cztery osoby, oskarżone o przywództwo podczas strajku w zakładach „Unitra” w Białogardzie, na kary od 3 do 3,5 roku więzienia.